Hashimoto – choroba o wielu obliczach

Hashimoto to nie jest nowy model Toyoty, elektroniczny japoński gadżet ani rodzaj shushi. Hashimoto już w samej nazwie niesie szybkość i gwałtowność samurajskiego miecza. W rzeczywistości jednak jest to choroba, która czasem latami czai się w ukryciu, aby w najmniej oczekiwanym momencie znienacka zaatakować i jak fala przypływu ogarnąć całe ciało. Hashimoto jest zdradliwe i podstępne, przyczajone czyha, aby zabrać nam to, co najważniejsze: radość życia, spokój ducha, bystrość umysłu, giętkość języka, powab ciała, jasność lica, błysk w oczach, połysk włosów, mężów, żony, dzieci, rodziny, przyjaciół, pracę...

Nie dajmy się jednak zwieść, bo nawet, jeśli niewielu z nas słyszało o chorobie Hashimoto, to być może sami jesteśmy na nią chorzy albo z pewnością znamy kogoś, kto jest nią dotknięty, choć prawdopodobnie sam jeszcze o tym nie wie. Schorzenie to dotyczy do 10% populacji, z czego olbrzymią większość stanowią kobiety.

Dlaczego więc przy tak ogromnej liczbie chorych Hashimoto jest chorobą prawie nieznaną? Jest kilka przyczyn tego stanu rzeczy. Po pierwsze, choć choroba potrafi zrujnować niejedno życie, to z większością pacjentów obchodzi się łagodnie, czasem tak bardzo łagodnie, że całymi latami pozostaje niezauważona, także przez samych chorych. Po drugie ze względu na swój indywidualny przebieg i nietypowe objawy często jest mylona przez lekarzy z innymi chorobami, takimi jak reumatyzm, depresja czy w przypadku dzieci z ADHD, a sami pacjenci są po prostu niejednokrotnie podejrzewani o hipochondrię. Nierzadko Hashimoto współwystępuje z innymi chorobami, takimi jak cukrzyca, schorzenia reumatyczne, celiakia, autoimmunologiczne choroby wątroby, endometrioza, bielactwo nabyte czy łysienie plackowate, co dodatkowo utrudnia prawidłowe rozpoznanie choroby.

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typu Hashimoto – co to takiego?

Tarczyca jest jednym z najważniejszych gruczołów w organizmie człowieka. Mimo niewielkich rozmiarów (waży tylko od 15 do 25 gramów) poprzez produkowane przez siebie hormony kontroluje wiele procesów metabolicznych. Za pomocą dwóch hormonów: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) tarczyca reguluje zużycie tlenu, metabolizm cukru, tłuszczu i białka, a więc bilans energetyczny organizmu. Wpływa na bilans cieplny i temperaturę ciała, serce i układ krążenia, przewód pokarmowy, mięśnie i układ nerwowy. Reguluje bilans wodny i mineralny oraz ma wpływ na popęd seksualny człowieka.

Ogólny rozwój fizyczny i umysłowy dzieci i młodzieży zależy od prawidłowej funkcji tarczycy. Ma ona olbrzymi wpływ na zdrowie i psychiczną odporność człowieka. Nietrudno, więc odgadnąć, że kiedy dochodzi do zaburzenia jej funkcji zarówno ciało, jak i psychika zostają wytrącone z równowagi.

Choroba Hashimoto jest najczęściej spotykaną chorobą autoimmunologiczną.

Jaki jest mechanizm działania tej choroby?

Układ immunologiczny, którego zadaniem jest ochrona organizmu, wytwarza przeciwciała, czyli substancje obronne, które mogą wytropić i zniszczyć tzw. antygeny (wirusy, bakterie i grzyby). Jest on w stanie zbierać i zapamiętywać informacje o antygenach, z którymi się już spotkał, oraz jakie przeciwciała zostały przeciw nim użyte. Gdy dochodzi do ponownego kontaktu z tym samym antygenem, bezzwłocznie wytwarzane są odpowiednie przeciwciała.

W przypadku choroby Hashimoto układ odpornościowy atakuje i „pożera” własną tarczycę. Omyłkowo rozpoznaje jej tkankę jako obce ciało. Następnie wytwarza przeciwciała, które niszczą komórki tarczycy, doprowadzając tym samym do przewlekłego procesu zapalnego i upośledzania jej funkcji, a z biegiem czasu do całkowitego jej zniszczenia.

Nie wyjaśniono jeszcze dokładnie, dlaczego i w jaki sposób powstają choroby autoimmunologiczne, ale podejrzewa się, że w powstawaniu choroby Hashimoto znaczenie mogą mieć zarówno czynniki genetyczne, zakażenia wirusowe lub bakteryjne, czynniki środowiskowe, skutki uboczne leków, obciążenia psychiczne oraz, zwłaszcza u kobiet, hormony. Uwagę zwraca fakt, że początek choroby często przypada na okresy przestrojenia hormonalnego, takie jak dojrzewanie, przekwitanie czy ciąża.

Jak rozpoznaje się chorobę Hashimoto?

Jeżeli objawy wskazują na możliwość wystąpienia choroby Hashimoto, należy przeprowadzić następujące badania:
• USG tarczycy
• badanie palpacyjne
• badania krwi:
- przeciwciała: anty-TPO
- TSH: hormon przysadki sterujący produkcją hormonów tarczycy
- FT3: wolny, aktywny hormon tarczycy, produkowany jest z FT4
- FT4: wolny hormon tarczycy, jest „zapasem” FT3

W wypadku niedoczynności tarczycy spowodowanej chorobą Hashimoto:
• w obrazie USG tarczyca jest hypoechogeniczna
• w badaniu palpacyjnym można stwierdzić równomierne powiększenie gruczołu, który jest niebolesny i ma twardą lub gumową konsystencję i guzowatą powierzchnię
• znacznie podwyższony poziom przeciwciał anty-TPO – powyżej 200 U/ml
• podwyższony poziom TSH – powyżej 2,5 mU/L (dorośli)
• obniżone stężenie hormonów tarczycy FT3 i FT4 (zakres wartości prawidłowych może być różny w zależności od laboratorium wykonującego badanie i zastosowanej metody oznaczania)

Aby jednoznacznie stwierdzić chorobę Hashimoto, najczęściej wystarczy przeprowadzenie badania USG tarczycy oraz określenie stężenia przeciwciał anty-TPO we krwi. Badanie poziomu TSH, FT3 i FT4 służy określeniu stopnia niedoczynności tarczycy i ustaleniu odpowiedniej dawki podawanych hormonów tarczycy. Należy nadmienić, że po rozpoczęciu leczenia hormonalnego wartość stężenia TSH we krwi nie jest całkowicie miarodajna i przy dopasowywaniu dawki podawanych hormonów należy kierować się poziomem wolnych hormonów tarczycy FT3 i FT4.

Leczenie jest w zasadzie proste, polega na podawaniu brakujących hormonów tarczycy i w większości przypadków przynosi oczekiwany efekt. Dlatego też wielu lekarzy uważa Hashimoto za chorobę lekką i łatwą w leczeniu. Pozostaje jednak grupa stanowiąca 10-20% chorych (około 1-2% populacji), u której pomimo wyrównania poziomu hormonów tarczycy we krwi dolegliwości nie ustępują.

Najbardziej typowe objawy, które towarzyszą chorobie Hashimoto, to dolegliwości związane z niedoczynnością tarczycy:
• osłabienie, stałe zmęczenie;
• depresyjny nastrój, depresja, ataki lęku i paniki, rozdrażnienie;
• niskie ciśnienie krwi;
• tycie;
• marznięcie, obniżona temperatura ciała;
• wypadanie włosów;
• osłabienie koncentracji, osłabienie pamięci;
• zaburzenia rozwoju psychicznego i fizycznego u dzieci;
• zaburzenia cyklu miesiączkowego i trudności z zajściem w ciążę u kobiet;
• zaparcia, wzdęcia;
• łuszcząca się i swędząca skóra głowy;
• apatyczny wyraz twarzy, poranne obrzęki wokół oczu;
• nocne mrowienie oraz drętwienie dłoni i przedramion (zespół cieśni nadgarstka);
• zaburzenia osobowości;
• zawroty głowy;
• obniżenie popędu seksualnego.

Diagnozę utrudnia fakt, że choroba Hashimoto ma bardzo indywidualny przebieg i nie wszystkie objawy występują jednocześnie, niektóre z nich mogą pojawić się później, wtedy, kiedy choroba bardzo się już rozwinie, niekiedy dopiero po latach, lub wcale.

Niekiedy w początkowej fazie choroby lub w rzutach choroby Hashimoto mogą pojawić się objawy nadczynności tarczycy. Jest to związane z tym, że hormony zmagazynowane w niszczonej tkance tarczycy uwalniane są do krwioobiegu w sposób gwałtowny i niekontrolowany. Komplikuje to dodatkowo prawidłowe rozpoznanie choroby, szczególnie w jej wczesnym stadium.

Typowe dolegliwości związane z nadmiarem hormonów tarczycy we krwi i tkankach:
• kołatanie serca, tachykardia;
• wysokie ciśnienie krwi;
• nerwowość, drażliwość;
• osłabienie i bóle mięśni;
• drżenie rąk;
• zaburzenia snu;
• pocenie się, ciepła i wilgotna skóra;
• wilczy apetyt i pragnienie;
• utrata wagi pomimo dobrego apetytu;
• luźne stolce;
• u kobiet: zaburzenia cyklu miesiączkowego (nieregularne lub wzmożone krwawienia miesiączkowe, brak miesiączki).

I tu nie wszystkie objawy muszą wystąpić jednocześnie.

Wbrew twierdzeniom wielu lekarzy, że choroba Hashimoto przebiega bezobjawowo, a dolegliwości z nią związane są jedynie wynikiem zaburzeń czynności tarczycy, sama choroba autoimmunologiczna może być przyczyną wielu różnorodnych dolegliwości, takich jak:
• bóle stawów i mięśni;
• stwardnienie ścięgien i mięśni, w szczególności w okolicy karku;
• bóle tarczycy, odczucie, jakby kluska utknęła w gardle, chrypka;
• różne zmiany skórne podrażnienia, egzemy i przebarwienia;
• suchość błon śluzowych;
• labilność nastroju;
• objawy neurologiczne (zapalenia nerwów);
• ogólne osłabienie, wyczerpanie, odczucie podobne jak przy grypie;
• anemia;
• nudności i problemy żołądkowo-jelitowe, problemy trawienne;
• obrzmienie węzłów chłonnych;
• podatność na zakażenia (bakteryjne, wirusowe, grzybicze);
• obrzmienia rąk, nóg, brzucha i twarzy.

Jednym z najtrudniejszych problemów związanych z chorobą Hashimoto jest konieczność uświadomienia sobie, że już nigdy nie będzie się zdrowym, że choroba będzie towarzyszyła nam do końca życia, o czym codziennie rano przypomina połykana tabletka. W tej sytuacji, warto jest starannie wybrać prowadzącego nas lekarza i skrupulatnie przestrzegać zleconej terapii. Warto jest też dobrze poznać towarzyszkę, z którą przyjdzie nam spędzić nasze przyszłe noce i dni.

Pocieszający jest fakt, że właściwie leczona choroba Hashimoto nie skraca życia ani w znaczący sposób nie musi nam go utrudniać, że od momentu prawidłowego ustawienia dawki hormonów w olbrzymiej większości przypadków będziemy mogli odzyskać radość życia, a choroba przestanie być obciążeniem dla nas i naszych bliskich.

Artykuł powstał na podstawie książki „Jak żyć z Hashimoto?”, wydanej przez Pro Medica Media sp. z o.o.

Więcej informacji znajdziecie w poradniku dla pacjentów „Jak żyć z Hashimoto?”, którego autorami są doświadczeni lekarze dr med. Leveke Brakebusch i prof. dr med. Armin Heufelder, oraz na stronie wydawcy www.hashimoto.pl