- Szczegóły
- Opublikowano: 06 czerwiec 2012 06 czerwiec 2012
Jestem zwolennikiem wypowiedzi „ponoszenie konsekwencji” zamiast „kara”. Co jednak można zrobić , by postawić granice, zanim zaistnieje konieczność wyciągnięcia konsekwencji?
Istnieje wiele narzędzi do stawiania granic dziecku. W „Centrum Treningu i Rozwoju Psychologicznego” w dużej mierze kładziemy nacisk na uczenie rodziców egzekwowania granic, poprzez skuteczną komunikację z dzieckiem.
Należy pamiętać, z umiejętności komunikacyjne zdobywa się poprzez wiedzę a następnie regularny trening.
To trochę jak z jazdą na rowerze. Najpierw pozyskujemy umiejętność, a potem w zależności od możliwości i wydolności organizmu, regularnego treningu oraz warunków terenu (np. wobec kogo w jakich okolicznościach stosujemy techniki komunikacyjne) pojedziemy bliżej lub dalej. Regularny trening jednak pozwoli pokonywać z każdym dniem trudności, określać granice, egzekwować je.
[fot. Simona Balint/ sxc.hu]
Istnieje wiele technik komunikacyjnych, pomagających stawiac granice. Największą skuteczność ma stosowanie różnych technik elastycznie w zależności od potrzeb. Jednak nawet znajomość jednej techniki i ćwiczenie jej, może da korzyści w określonych sytuacjach.
Myślę, że najlepsze efekty w wychowaniu daje połączenie motywowania pozytywnego za zachowania pożądane i wyciąganie konsekwencji przez rodziców za zachowania łamiące normy lub agresywne.
Motywowanie pozytywne to w dużej mierze uważność i dostrzeganie drobnych elementów, pracy wkładanej przez dzieci w ich zachowania, naukę i inne aspekty funkcjonowania społecznego często sprawiają, że dzieci chętniej podejmują aprobowane przez dorosłych zachowania. Szczególnie wówczas, gdy tzw. pochwały, nie są sztuczne i nienaturalne a umiejętnie stawiane. Jak je wyrażać, uczymy rodziców w ramach treningów umiejętności wychowawczych. Wówczas w wielu sytuacjach stawianie granic w ogóle nie ma potrzeby.
Nie zawsze jednak, by stawać granice, zmieniać np. zachowania agresywne dziecka, wystarczy dobra wola wyrozumiałość i pochwały. Kary czasem są, choć nie najważniejszym to niezbędnym elementem wychowania. Jestem zwolennikiem wypowiedzi „ponoszenie konsekwencji” zamiast „kara”. Co jednak można zrobić , by postawić granice, zanim zaistnieje konieczność wyciągnięcia konsekwencji?
Zaprezentuję jedną z technik, którą ćwiczymy z rodzicami w ramach treningów umiejętności wychowawczych oraz nauczycielami w ramach szkoleń do pracy z uczniami. Jest to technika FUO. Technika ta składa się z trzech elementów: Pierwszy to FAKT, drugi: USTOSUNKOWANIE, trzeci: OCZEKIWANIE.
Poniżej krótko opiszę znaczenie poszczególnych elementów i podam przykłady komunikatów do dziecka wg FUO.
1. FAKTY: Do faktów zaliczamy opis konkretnej sytuacji, która ma miejsce, konkretnego zdarzenia, zachowania. Faktem nie jest cecha danej osoby, nasza opinia na jej temat. Faktem jest to, co dosłownie: „dzieje się w tym momencie i co dosłownie widzą moje oczy”.
Faktem zatem nie będzie informacja do dziecka „jesteś bałaganiarzem”, a także informacja „jak zawsze masz bałagan”.
Faktem będzie informacja do dziecka: W Twoim pokoju leżą na podłodze porozrzucane ubrania. Będzie nią też informacja: „Masz porozrzucane ubrania na podłodze. Sytuacja ta ma miejsce już drugi raz w tym tygodniu”
2. USTOSUNKOWANIE – zawiera ocenę danej sytuacji, co sytuacja „robi mi”. Należy do niego zarówno wyrażenie emocjonalnego stosunku do danego zdarzenia, bądź zachowania jak również postawa na dany temat.
„Nie podoba mi się to (U), że masz porozrzucane ubrania na podłodze w pokoju (F)”.
„Złoszczę się (U) [budzi moje niezadowolenie], [czuję smutek, irytuję się], że masz porozrzucane ubrania na podłodze w pokoju (F)”.
3. OCZEKIWANIE – jest jasnym i precyzyjnym wyrażeniem, czego w związku z zaistniałym faktem i moim ustosunkowaniem oczekuję od dziecka. Tak jak fakt, powinno być oparte na wskazaniu konkretnego oczekiwania, precyzyjnie określonego – zamiast stosowania „kazań” dla dziecka.
Oczekiwaniem nie będzie więc wypowiedź „zrób coś z tym”, „weź się ogarnij”
Ale oczekiwaniem będzie już konkretna wypowiedź: „oczekuję, że poukładasz ubrania do szafy w ciągu najbliższych dwóch minut”.
Przykłady:
NIE: „Co Ty wyprawiasz? !?”
TAK: „nie podoba mi się (U), kiedy biegasz wokół stołu zamiast jeść obiad (F). Usiądź przy stole i dokończył posiłek (O)”
NIE: „ciągle się bijesz z siostrą”
TAK: „Uderzyłeś siostrę (F). Nie zgadzam się na to, byś takie zachowania podejmował (U). Oczekuję, że przeprosisz siostrę i więcej jej nie uderzysz (O)”.
NIE: „dlaczego to robisz mamusi?”
TAK: „Czuję smutek (U), gdy patrząc na mnie i rozrzucasz zabawki (F). Oczekuję, że posprzątasz klocki z podłogi (O)”
NIE: „Może nie kupujmy tego lizaka……”
TAK: Czuję złość, kiedy kładziesz się na podłodze w sklepie i krzyczysz, żebym kupiła Ci lizaka. Oczekuję, że natychmiast wstaniesz z podłogi ii przestaniesz krzyczeć”.
FUO powinno być wyrażane wprost, bez manipulacji, krótkimi komunikatami, bez ukrytych znaczeń. Należy pamiętać, że aby technika była skuteczna, należy: wyrazić swój na dane zachowania, czy zdarzenie, nie atakując jednak charakteru dziecka.
Następnie wyrazić swoje uczucia i oczekiwania. Należy też mieć świadomość, co jeszcze raz podkreślam, że aby technika stała się skutecznym narzędziem, musimy włączyć ją do swojego systemu komunikacji z dzieckiem. A żeby tak się stało, należy ćwiczyć, ćwiczyć i jeszcze raz ćwiczyć – np. technikę FUO, w każdej sytuacji kiedy chcemy wyrazić dziecku swój np. gniew z powodu jakichś zachowań i egzekwować zmianę zachowań.
W sytuacjach gdy samo FUO nie poskutkowało (jak np. może mieć miejsce w przypadku przykładu z lizakiem i furią dziecka na podłodze w sklepie), lub sytuacja powtarza się wielokrotnie, należy zastosować narzędzie komunikacyjne, które mocniej określa granice i jednocześnie zobowiązuje dziecko do określonych konsekwencji podejmowanych zachowań. Do takich narzędzi należy np. FUO + 2K lub FUKOZ.
O ekspercie:
Aleksandra Szygendowska - Psycholog społeczny kliniczny, trener zajęciowy. Ma 11 letnie doświadczenie w pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Prowadzi warsztaty i zajęcia psychologiczne, profilaktyczne i psychoedukacyjne dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, studentów, wychowanków domów dziecka, ośrodków socjoterapeutyczno - wychowawczych.
Przydatna Literatura:
1. Szygendowska A. (2007). Agresja w szkole, agresja w domu. Fundacja Pedagogium: Warszawa
2. Szygendowska A., Stańdo K.(2008). Kiedy dzieci mówią nie. Fundacja Pedagogium: Warszawa.
A. Faber, E. Mazlish, Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole, Media Rodzina, Poznań 1996.
A. Faber, E. Mazlish, Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Media Rodzina, Poznań 1992.
Olweus, D.: Mobbing, Jacek Santorski &Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2007.
Jakubowska, B., Muszyńska, D. (opr.) Szukaj porozumienia ze swoim dzieckiem. Krajowe biuro ds Przeciwdziałania Narkomanii. Warszawa, br.
Artykuł jest częścią akcji DZIECKO TEŻ CZŁOWIEK prowadzonej na portalu Wellnessday.eu w maju i czerwcu 2012. Akcja ma na celu zwrócenie uwagi na konieczność wychowania dziecka poprzez szacunek do niego i uznawanie odrębnej tożsamości dziecka.
PATRONAT HONOROWY NAD AKCJĄ OBJĄŁ
"Jestem przekonany, że prowadzona przez portal akcja spotka się z dużym zainteresowaniem, a wypowiedzi ekspertów pomogą wszystkim, którzy szukają pomocy w mądrym wychowaniu swoich pociech."
Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak
Akcję wspierają:
